نویسنده ها داستان های خوب و جذاب نمی نویسند - باد صبا

به گزارش باد صبا، روزنامه آرمان نوشت: یو هوآ(1960-) پس از نویسنده های سلفش گائو شینگ جیان و مو یان که نوبل ادبیات را برای چین به ارمغان آوردند، عطای دندان پزشکی را به لقایش بخشید و نویسنده شد و خیلی زود توانست خود را به عنوان نویسنده ای برجسته به جامعه چین و ادبیات غرب معرفی کند. تا به امروز آثارش به بیش از بیست زبان زنده دنیا ترجمه شده و میلیون ها نسخه از آثارش به فروخته شده است. زیستن شروع موفقیت های یو هوآ در چین و سپس در غرب بود که جایزه گرین زین کاوور ایتالیا را در سال 1998 و جایزه ادبی جیمز جویس را در سال 2002 از آن او کرد. این رمان دستمایه ساخت فیلمی به کارگردانی ژانگ ییمو هم شد. فیلم جایزه داوران و بهترین بازیگر را در جشنواره کن 1994 از آن خود کرد. پس از آن آثار دیگری از یو هوآ ترجمه شد، از جمله خون فروش، برادران و چین در ده کلمه که همگی ابتدا در چین ممنوع بودند و سپس بعضی از آنها اجازه نشر یافتند و به همراه زیستن به فهرست آثار کلاسیک چین راه یافتند. از یو هوآ این آثار به فارسی ترجمه و منتشر شده: زیستن ترجمه مهدی غبرایی، نشر ثالث، خون فروش، ترجمه زیبا گنجی، نشر مروارید، چین در ده کلمه ترجمه سعید مقدم، نشر مرکز. آنچه می خوانید گفت وگوی مایکل استندائرت از دانشگاه آیوا در برنامه نویسندگی بین المللی است با یو هوآ درباره چگونگی نویسنده شدنش و دنیا داستانی اش.

می توانی توضیح بدهی چه چیزی باعث شد تا شغل خود را به عنوان دندان پزشک رها کنی و به نویسندگی روی بیاوری؟ آیا این امر بین تو و خانواده، چه از بُعد شخصی چه مالی، مسئله ای به وجود آورد؟

من بیست سال پیش تصمیم گرفتم دندان پزشکی را با پنج سال سابقه کار رها کنم، چون شغلی را که به واسطه آن تمام روز را باید با دهان و دندان آدم ها سروکار داشته باشم دوست نداشتم. دهان بدترین چشم انداز از جهان را به آدمی نشان می دهد و همچنین چون خیلی جوان بودم دوست داشتم با چشم اندازهای دلنشین تری روبرو شوم. با افرادی از مرکز فرهنگی آشنا شدم که در طول روز در خیابان قدم می زنند و با مردم گپ وگفت می نمایند. از خودم پرسیدم چرا من این کار را نکنم. آنها به من گفتند کارشان همین است: قدم زدن در خیابان ها و صحبت با رهگذران. همان موقع متوجه شدم که کار من نیز باید همین باشد. از آنها پرسیدم چطور می توانم با شما همکاری کنم؟ آنها گفتند: رمان بنویس! من شروع کردم به نوشتن رمان و وقتی رمان هایم چاپ شدند به عنوان نویسنده ای در مرکز فرهنگی مورد قبول واقع شدم. داستان هایم در مجلات و روزنامه های ادبی چاپ می شد. در دهه هشتاد در چین حق نداشتی برای خودت کاری انتخاب کنی. شغل افراد از طرف مقامات بالا برای آنها انتخاب می شد. من هم به این منوال باید اجازه می گرفتم تا شغلم را به عنوان دندان پزشک رها کنم و مشغول نویسندگی شوم. آنها اجازه دادند و من در مرکز فرهنگی به نوشتن ادامه دادم. درآمد من در دندان پزشکی آنچنان زیاد نبود. در چین پزشکان ثروتمند نیستند و دولت یک حقوق بخورنمیری به آنها می دهد. درآمد شغل های مختلف تفاوت چندانی باهم ندارند. پزشکان همه بیچاره و مفلس هستند. گرچه در مرکز فرهنگی هم یک بیچاره مفلس بودم، اما حداقل به شغلم علاقه داشتم. در خیابان ها گشت می زدم و با آدم ها حرف می زدم و می رفتم خانه می نوشتم. 1993 بود که فهمیدم می توانم با همین نویسندگی امرار معاش کنم. به پکن رفتم و زندگی آزادانه تری را شروع کردم.

با مشاهده فهرست کتاب هایی که منتشر کردی به نظر می رسد بسیار پرکار بودی. از وقتی دندان پزشکی را رها کردی و در 1984 به نوشتن روی آوردی تا به امروز رمان های زیادی نوشته ای؟

از سال 1984 تا امروز تقریبا پانزده کتاب نوشتم. در چین و در میان هم عصران خود نویسنده پرکاری به شمار نمی آیم. هم عصران من بیش از اینها کتاب چاپ نموده اند.

رشدیافتن در کوران انقلاب فرهنگی چگونه بود؟

در شهر کوچکی در جنوب چین عظیم شدم. پدر و مادرم هردو پزشک بودند. دوران ابتدایی و دبیرستانم در میانه انقلاب فرهنگی گذشت. در زمانه ای عظیم شدم که کتابی وجود نداشت. تقریبا هرچه که ادبی بود به آتش کشیده شده بود. گهگاهی کتاب هایی گیرم می آمد که بسیار دست به دست شده بود و معمولا نه عنوان داشتند و نه حتی نام نویسنده، نه مقدمه و نه انتها، و حتی پیش می آمد بخشی از صفحات کتاب از بین رفته باشد. اولین اثر ادبی واقعی که خواندم کاغذدیواری هایی بود درباره انقلاب فرهنگی که پر بود از دروغ، افترا، بدگویی، حمله به این و آن. انقلاب فرهنگی، پتانسیل نیروی تخیل چینی را برانگیخت. مردم از هیچ وپوچ برای همدیگر جرم می ساختند. جرم و جنایات در قالب داستان و روایت. با کیفی که جای کتاب بود اما خالی از آن، و پر از پوستر و کاغذهای انقلاب فرهنگی، هر روز از مدرسه به خانه بازمی گشتم، منتها من این افسانه های انقلابی را دوست نداشتم و به داستان علاقه مند بودم.

زیستن به انگلیسی ترجمه و منتشر شد و با استقبال خیلی خوبی روبرو شد. چه احساسی داری که در بازار عظیم کتاب آمریکا، کتابت به فروش می رود؟

زیستن پرفروش ترین کتاب من است. در چین با تیراژی بالغ بر پانصدهزار نسخه فروخته شد. در سایت های چینی شش هزار یادداشت و اخبار متنوع از آن منتشر شد. به تدریج به نمادی فرهنگی بدل شد. البته این چیزی است که منتقدان می گویند و نه من. ژان ییمو از رمان زیستن فیلمی ساخته است که بسیار مشهور شده. زیستن اولین بار در سال 1992 با دوهزار نسخه به فروش رفت و در سال 1998 با پانصدهزار نسخه پرفروش ترین کتاب سال شد. هزاران نفر از خواندن کتاب به شدت تحت تاثیر قرار گرفتند. یادداشت و نظرات بسیاری روی سایت های مختلف بود، منتها نظرات افرادی از قشر ضعیف جامعه و مردمان فرودست برایم جالب تر بود. کسی نوشته بود: من مدرک دانشگاهی دارم، نه کاری پیدا نموده ام و نه درآمدی دارم. از فقر شدید بارها خواستم خودکشی کنم، هیچ انگیزه ای برای زنده ماندن نداشتم و در خیابان ها دست فروشی می کردم، تا آنکه یک روز رمان زیستن را خواندم و متوجه شدم که در جهان آدم هایی وجود دارند که حال وروزشان بسیار بدتر از من بوده و رنج های بسیاری را تحمل نموده اند و باز به زندگی امیدوار ماندند، چرا من نباشم؟ یا یک دختر دانشجو که خانه پدری اش را رها نموده بود بعد از خواندن رمان به خاانه بازگشته بود تا آنها را ببیند.

کتاب دومت خون فروش درباره چیست؟

خون فروش قصه یک فرد چینی است که خون خود را برای امرارمعاش می فروشد. در چین قصه های بی شماری از مردمان تهی دست وجود دارد که خون خود را می فروشند. درواقع فروختن خون تنها راه بقا برای بسیاری از مردمان بود. هر روز به تعداد روستاهایی که اهالی آن خون خود را می فروختند اضافه می شد. در روستاها تقریبا تمام افراد یک خانواده خون خود را می فروختند که این امر به شیوع شدید ایدز در میان آنها و خون گیرندگان منجر می شد. آن روستاها دیگر روستاهای عادی نبودند، بلکه روستاهای منشا ایدز بودند. در سِشوان، لی سیاچن دهقانی بود که سی سال از عمر خود را با فروش خون خود سپری کرد و در دسامبر سال گذشته پس از دست وپنجه نرم کردن با ایدز، از جهان رفت. لی اولین قربانی خون فروشی بود که با رسانه ها گفت وگو کرد. او پیش از مرگ خویش کفن خود یا در زبان عامیانه چینی شائیوی خویش را آماده نموده بود. لی چهار مرتبه شائیوی خود را به تن نموده بود و در تابوت بامبوی خود در انتظار مرگ ساعت ها دراز کشیده بود. سه مرتبه اول مرگ سراغش نیامد، اما بار چهارم مرگ وجود او را فراگرفت. پس از مرگش پسران فرودستش سه موسیقیدان محلی را دعوت کردند تا مقابل جسد بی جانش بنوازند. نمی خواهم قصه ای عجیب و غریب برای مخاطبان روایت کنم. من باور دارم آنها چشم دارند و می توانند ادبیات را نظاره نمایند. آنها در آشوب بی امان زمانه و واقعیت بی رحم چیزی خواهند دید دیرپا و ژرف. وقتی پیگیر سرنوشت لی سیاچین می شوند چشم هایشان کفن را چهار مرتبه به تنش خواهند پوشاند و هربار برای او خواهند گریست. این موشکافی ادبیات است که آن را از حیات واقعی و واقعیت های تاریخی متمایز می سازد. آثار ادبی باید چنین صراحت و معنایی را دربرداشته باشند، نه آنکه صرفا نماهایی از حیات عادی را روایت نمایند. این است که زندگی و وقایع آن در طول زمان رفته رفته مضمحل می شوند اما ادبیات در پیچ وخم آن صیقل می یابد.

خون فروشی چقدر میان مردمان چین رایج است؟

من به طور دقیق نمی دانم، زیرا حکومت آماری از آن منتشر نمی نماید. مطمئن هستم که در بسیاری از روستاها، و میان فرودستان جامعه بسیار رایج است. در روستایی که من در آن عظیم شدم هم همان طور است.

آنها به بیمارستان می فرایند و خون می دهند یا نه به مطبی، جایی دیگر، آیا این افراد از این کار جان سالم به در می برند؟

این افراد به کلینیک های محلی می فرایند. پدر و مادرم پزشک بودند و من در چنین فضایی عظیم شدم و هر روز نظاره گر این امر بودم. در بیمارستان فردی بود که با رشوه گیری یا درخواست های غیراخلاقی از زنان روستایی خون آنها را می خرید. در دهه هفتاد فروختن خون سخت بود، چون کشور خون نمی خواست، اما بعدها رایج شد و نیازی به رشوه دادن و کارهای دیگر نبود.

از اینکه کتاب چین در ده کلمه نتوانست در چین منتشر گردد چه احساسی داری؟ وقتی می نویسی به سانسور اهمیت می دهی؟ آیا نگران این امر هستی که آیا کتاب هایت زیر تیغ سانسور بفرایند؟ به بازار کتاب چه توصیه هایی می کنی؟ به عنوان نویسنده ای چینی آیا باید کلیت این استراتژی را تغییر دهی؟

به محض آنکه اولین فصل چین در ده کلمه را نوشتم، می دانستم در سرزمین چین اجازه انتشار نخواهد یافت. با این حال به نوشتن کتاب ادامه دادم؛ زیرا باور دارم روزی در سرزمینم منتشر خواهد شد. وقتی می نویسم به مسائلی همچون سانسور توجه نمی کنم و حتی به بازار فروش اهمیتی نمی دهم. نوشتن مقاله ای تازه، داستانی تازه، رمانی تازه، تنها دغدغه من است.

چه امری به تو اطمینان می دهد که روزی همه رمان هایت در چین منتشر می شوند؟

این ملت چین است که به من این اطمینان را می بخشد. از 1980 به بعد، چین از لحاظ مالی رویکرد باز و مثبتی پیدا کرد. حتی در زمان استعفای هو یائو بنگ و حادثه میدان تیان آن من، اقتصاد چین گستره آزاد و بازی بود برای مذاکرات مالی. در طول سی سال گذشته، از لحاظ سیاسی امور بسته و محدود می شد و گاهی هم آزاد و باز بسته و محدود، اما کلیت امور بازتر و آزادتر می شد.

آیا ممکن است در بازنگری به گذشته، بخواهی سبک نوشتن خود را تغییر دهی؟

من در گذشته خیلی انتزاعی می نوشتم. دوست دارم در آینده بیشتر آوانگارد بنویسم. مهم ترین وظیفه نویسنده آفرینش چیزی جذاب برای مخاطب است. اینکه مخاطبان داستان کم می شوند همین است. نویسنده ها داستان های خوب و جذابی نمی نویسند و مدرنیسم آنها را ترسانده و از نوشتن دور نموده است. نوشتن من همواره در حال تغییر است، چون کشورم پیوسته در حال تغییر است و این امر به نحوی غیرقابل اجتناب، دیدگاه، احساسات و نوشتن مرا تحت تاثیر خود قرار می دهد. در عین حال ابعاد مختلفی در نوشتار من وجود دارد؛ از کتاب هایی چون برادران و زیستن که ظلم و بی رحمی و خشونت انقلاب فرهنگی را مخاطب قرار داده، گرفته تا کتاب هایی با لحنی ملایم تر همچون پسری در گرگ ومیش. تغییرات در نوشتار من تحت تاثیر شرایط است و حتی تحت تاثیر موضوع و درونمایه ای که می خواهم در رمان تبیین کنم و به آن شاخ وبرگ بدهم. مثلا رمان روز هفتم که به تازگی در چین منتشر شده، امور واقعی چین در عصر حاضر را مخاطب قرار داده است. تجارب انسان در هفت روز اول پس مرگش را به تصویر می کشد. جهان مرگ را به تصویر می آورد؛ جهانی که به انسان طعم خوشی و رهایی از رنج های ضدانسانی که در حیات خویش روی زمین متحمل شده، می چشاند. روز هفتم رمانی است که واقعیت های اجتماعی چین را با نقل اپیزودهایی از آدم های شکست خورده، مورد انتقاد قرار می دهد.

تکان دهنده ترین بخش این تغییرات چیست؟ تغییرات چشمگیری در رمان هایت با توجه به شرایط سیاسی، مالی، فرهنگی و اجتماعی چین دیده می گردد. آیا در قلبِ نوشتنِ تو درونمایه اصلی ناشی از این تغییرات وجود دارد؟

باید در این باره بیشتر تامل کنم. منتها برای من درونمایه اصلی نوشتارم، مردمان چین هستند که در روبروه با هر نوع سختی و دشواری در زندگی که حکومت پیش روی آنها قرار می دهد، پیروز می شوند. کاراکتر چینی ها در هر شرایطی در پس هر تغییر و تحولی مستحکم و منسجم می ماند. باور دارم که هر نوع حیاتی را به مردمان چین پیشنهاد دهند می توانند با آن سازگار شوند. برای مثال در دهه هشتاد قرن نوزدهم وقتی چین در آستانه پیشرفت های مالی بود و حکومت به مردم گفته بود که به آنها سودی از این پیشرفت مالی می دهد و هرگز نداد و هرچه حکومت پیش رویشان قرار داد تحمل کردند و پذیرفتند.

از نویسنده های مورد علاقه ات بگو.

نویسنده های کمی هستند که دوستشان دارم: شکسپیر، چارلز دیکنز، و نویسندگان قرن نوزدهم همچون ناتانیل هاثورن و نویسنده های آمریکایی مثل ویلیام فاکنر و از میان نویسنده های آمریکایی که هنوز در قید حیات هستند تونی موریسون.

از ادبیات چین بگو.

ادبیات معاصر چین بسیار غنی و متنوع است. نویسندگان مختلفی با سبک نوشتن های مختلف در حال فعالیت هستند. آنطور که من مشاهده می کنم عظیم ترین مسئله ای که ادبیات چین با آن روبرو است آن است که نمی داند چگونه واقعیت های امروزی را توضیح دهد. واقعیت نسبت به داستان و افسانه، غیرمنطقی تر به نظر می آید. کار بسیار مسئله ای است که پوچی واقعیت را بتوان به رمان انتقال داد.

چه چیزی به تو انگیزه می دهد؟ تو را آماده می نماید؟ درباره چه چیزهایی رویاها در سر داری؟

وقتی می نویسم، صدایی پیوسته، لاینقطع، در گوش هایم زمزمه می نماید. گاهی اصواتی گنگ چون خنده می شنوم. گاهی آه و ناله، گاهی هق هق و گریه. گاهی هم صدای خودم را. آنچه که من را برمی انگیزاند و آماده نوشتن می نماید ایده ای انتزاعی درباره واقعیت موجود نیست. رویای من شنیدن آن تَغ تَغ تَغ ها(اصوات مبهم و گنگ) است، هنگامی که تغ تغ تغ(کوبش قلم بر کاغذ) می نویسم. آنچه که مرا مجذوب نموده، غوطه ورشدنم در کلمات و جملات است به هنگام نوشتن و ناگهان شنیدن صوتی از یکی از کاراکترهایم. وقتی این اتفاق می افتد من دچار حیرت می شوم که من، آیا نویسنده هستم؟ یا خواننده؟