ارنست رادرفورد؛ پدر فیزیک هسته ای دنیا - باد صبا

به گزارش باد صبا، خبرنگاران: 80 سال پیش در چنین روزی (19 اکتبر سال 1937)، دکتر ارنست رادرفورد فیزیکدان مشهور نیوزیلندی دیده از دنیا فروبست. ارنست در تاریخ 30 اکتبر سال 1871 در شهر نلسون و در یک خانواده پرجمعیت مهاجر اسکاتلندی به دنیا آمد.

زمانی که ارنست تنها 10 ساله بو، کتاب پرطرفدار خواندنی های اولیه در فیزیک تألیف معلمی به نام بالفور استوارت را به دست آورد و با شوق و اشتیاق زیاد آغاز به مطالعه آن کرد. کتاب استوارت مشابه کتاب های خودآموز فیزیک بود که در آن ها نحوه به نمایش درآوردن اصول پایه فیزیک با استفاده از اشیاء ساده موجود در خانه مانند سکه، شمع، وزنه و وسایل آشپزخانه به خواننده یاد داده می گردد.

ارنست رادرفورد سخت شیفته آن کتاب شده بود و سعی می کرد تمامی مفاهیمی که در کتاب شرح داده می شد، خود نیز بیازماید و آنالیز کند. علاقه شدید ارنست به علم و شناسایی نبوغ بالایش توسط نزدیکان موجب شد وی درحالی که تنها 16 سال داشت بتواند در سال 1887 یک بورسیه تحصیلی دریافت کند و در 16 سالگی وارد دانشگاه کنتربوری شهر کرایست چرچ گردد. در این دانشگاه ارنست رادرفورد رشته فیزیک و ریاضیات را انتخاب کرد و در هر دو رشته فرصت تحصیل زیر نظر اساتید برجسته ای را پیدا کرد.

ارنست رادرفورد بعد از 3 سال تحصیل در دانشگاه، توانست با مدرک کارشناسی فارغ التحصیل گردد؛ وی در میان دوره کارشناسی خود 2 مقاله مهم در باره فعالیت تشعشعی مواد در سال 1895 منتشر کرد و بر اساس آن ها توانست بورس تحصیلی دریافت کند. رادرفورد این حق را داشت که محل تحصیل و استفاده از بورس خود را معین کند که بر همین اساس وی آزمایشگاه کاوندیش دانشگاه کمبریج به مدیریت جی. جی. تامسون یکی از دانشمندان بزرگ آن دوران و صاحب نظر در مورد الکترومغناطیس را برگزید. هم زمان با ورود ارنست رادرفورد به دانشگاه کمبریج، ویلهلم کنراد رونتگن فیزیکدان آلمانی پیروز به کشف اشعه ایکس شد که زمینه ساز و جهتده نده اصلی تحقیقات رادرفورد در آینده بود. در آن دوران رادرفورد جوان حتی تصور نمی کرد که این کشف فیزیکدان آلمانی تا چه حد به وی در پیروزیت کمک خواهد نمود.

ارنست رادرفورد در اوایل کار تحقیقاتی خود به کمک ایده هایی که در ذهن داشت، آزمایشی ترتیب داد و به کمک آن توانست دو تابش رادیواکتیوی ناهمانند را شناسایی کند و همچنین پی برد که بخشی از تابش با برگه ای به ضخامت 1/5000 سانتی متر قابل توقف است؛ اما برای متوقف کردن بخش دیگر، برگه های بس ضخیم تری لازم بود. او اولین اشعه را که تابشی با بار الکتریکی مثبت و یونیزه کننده ای قوی داشت و به سهولت در مواد جذب می شد، اشعه آلفا نامید. اشعه دوم را که تابشی بار الکتریکی منفی بود و تشعشع کمتری ایجاد می کرد، اما قابلیت نفوذ آن در مواد زیاد بود اشعه بتا نامید. رادرفورد در سال 1903 به عضویت انجمن سلطنتی لندن در آمد و در سال 1904 نخستین کتاب خود به نام فعالیت تشعشعی را که امروزه نیز به عنوان کتاب کلاسیک در مورد تشعشعات شناخته می گردد، منتشر کرد.

در سال 1907، ارنست رادرفورد پیشنهاد کار دانشگاه منچستر را پذیرفت و به آنجا رفت. وی در دانشگاه منچستر راهنمایی یک تیم تحقیقاتی را به عهده گرفت و به کمک بودجه های تحقیقاتی و تیم متخصصی که در اختیار داشت، به سرعت آغاز به تدوین نظریه های تازه درباره ساختار اتم کرد و با دستاوردهای گران بهایی که در این دوران برای دنیای علم و بخصوص علم فیزیک به دست آورد در سال 1907 مفتخر به دریافت جایزه نوبل شیمی شد. در همین دوران بود که رادرفورد مدل اتمی معروف خود را عنوان کرد که البته بعدها توسط نیلز بور، رد و اصلاح شد. با وجود اینکه نیلز بور برخی از نظریه های رادرفورد را رد کرد، کسی که در راه ارائه مدل اتمی بور به وی کمک می کرد ارنست رادرفورد بود که با حمایت ها و کمک هایش، بور را در مسیرش کمک رساند.

در تاریخ 19 اکتبر سال 1937، ارنست رادرفورد در 66 سالگی دیده از دنیا فروبست. سهم رادرفورد در شکل گیری درک کنونی ما از ماهیت ماده از هر کس دیگری بیشتر است. او آشکارا بزرگ ترین فیزیکدان آزمایشگری بود که تا آن موقع دنیا به خود دیده بود. ده ها انجمن علمی و دانشگاه به او عضویت و درجات دانشگاهی افتخاری داده اند و او را پدر انرژی هسته ای نامیده اند.